MSI GT73VR TITAN (7th Gen) (GEFORCE GTX 1070) El kitabı

Kullanım Kılavuzu

DIZÜSTÜ BILGISAYAR

1-2 1-3

Içindekiler

Telif Hakkı Uyarısı ........................................................................................................1-4

Tescilli Markalar ...........................................................................................................1-4

Revizyon Geçmişi .........................................................................................................1-4

FCC-B Radyo Frekansı Girişim Bildirgesi ....................................................................1-5

FCC Koşulları ...............................................................................................................1-5

CE Uygunluğu ..............................................................................................................1-5

Pil Yönetmelikleri .......................................................................................................... 1-6

WEEE Bildirisi ..............................................................................................................1-6

Kimyasal Maddeler Bilgisi ............................................................................................1-6

RoHS Bildirimi ..............................................................................................................1-7

Türkiye EEE düzenlemesi .......................................................................................1-7

Yükseltme ve Garanti ..................................................................................................1-7

Değiştirilebilir Parçaların Satın Alınması ......................................................................1-7

Güvenlik Uyarıları ......................................................................................................... 1-8

Önemli MSI Özellikler ................................................................................................. 1-10

Genel Bilgiler ...............................................................................2-1

Paketin Açılması ...........................................................................................................2-2

Ürüne Genel Bakış .......................................................................................................2-3

Üstten Açık Görünüm .............................................................................................. 2-3

Önden Görünüm......................................................................................................2-6

Sağdan Görünüm .................................................................................................... 2-7

Soldan Görünüm .....................................................................................................2-8

Arkadan Görünüm ................................................................................................. 2-10

Alt Taraftan Görünüm ............................................................................................ 2-11

Klavyeyi Kullanma ......................................................................................................2-12

Windows Tuşu ....................................................................................................... 2-12

Hızlı Başlatma Tuşları ...........................................................................................2-13

Dokunmatik Yüzeyi Etkinleştir veya Devre Dışı Bırak .......................................... 2-14

Uyku Moduna Gir ..................................................................................................2-14

Ekran Değiştir ........................................................................................................ 2-14

Birden Fazla Monitör Kullan ..................................................................................2-14

Ekranın Parlaklık Düzeyini Ayarla .........................................................................2-15

Hoparlörün Ses Düzeyini Ayarla ...........................................................................2-15

Klavye Arka Işık LED'inin Parlaklık Düzeyini Ayarla (isteğe bağlı) ........................2-15

1-2 1-3

Kullanım Kılavuzu

Uygulama: True Color (isteğe bağlı) .....................................................................2-16

Video: [Fn] Düğmelerini Kullanma ......................................................................... 2-16

Teknik Özellikler .........................................................................................................2-17

Başlarken .....................................................................................3-1

Dizüstü Bilgisayarı Kullanmaya Başlayın .....................................................................3-2

Dizüstü Bilgisayarı Rahat Biçimde Kullanma ...............................................................3-3

Güç Beslemesini Yönetme ...........................................................................................3-4

AC/DC Adaptörü......................................................................................................3-4

Pil ..........................................................................................................................3-4

Windows 10’da Bir Güç Planı Ayarlama .......................................................................3-6

Bir Güç Planını Seçin veya Özelleştirin ................................................................... 3-6

Kendi Güç Planınızı Oluşturun ................................................................................ 3-9

Dokunmatik Yüzeyin Kullanım Şekli ........................................................................... 3-11

Sabit Disk ve Katı Hâl Diski Hakkında ........................................................................3-13

M.2 SSD Yuvası Hakkında ......................................................................................... 3-13

Internet’e Bağlanma ...................................................................................................3-14

Kablosuz Yerel Alan Ağı (LAN) .............................................................................3-14

Kablolu LAN ..........................................................................................................3-16

Bluetooth Bağlantısı Kurma ........................................................................................3-21

Bluetooth Bağlantısını Eşleştirme .........................................................................3-21

Harici Aygıtları Bağlama ............................................................................................. 3-24

Video: RAID İşlevini Kullanma ....................................................................................3-25

BIOS’ta Önyükleme Modunu seçme ..........................................................................3-26

Video: MSI Dizüstü Bilgisayarlarda Windows 10 İşletim Sisteminin Geri Yüklenmesi 3-27

Video: MSI One Touch Install Kullanımı ....................................................................3-28

1-4 1-5

Telif Hakkı Uyarısı

Bu kılavuzdaki materyal Micro-Star International Co., Ltd.’ın fikri mülkiyetidir. Bu belgeyi

hazırlarken her türlü dikkati gösterdik, ancak içeriğinin doğru olduğu garantisi verilemez.

Ürünlerimiz sürekli geliştirilmektedir ve haber vermeksizin değişiklik yapma hakkını saklı

tutmaktayız.

Tescilli Markalar

Tüm markalar, kendilerine sahip olan şirketlerin tescili altındadır.

Revizyon Geçmişi

▶ Sürüm: 2.0

▶ Tarih: 08, 2017

1-4 1-5

Kullanım Kılavuzu

FCC-B Radyo Frekansı Girişim Bildirgesi

Yapılan testler sonucunda bu aygıtın, FCC kuralları 15. maddeye göre B sınıfı bir dijital

aygıt sınıfına girdiği onaylanmıştır. Bu sınırlar, aygıt kamusal alanda kullanıldığında

muhtemel zararlı girişimlere karşı makul ölçülerde korunma amacı ile tasarlanmıştır. Bu

aygıt radyo frekansları oluşturmakta, kullanmakta ve yayabilmektedir. Aynı zamanda,

kullanım kitapçığında yer verilen önergelere uygun kurulup kullanılmadığı taktirde

radyo iletişimine zarar verebilecek parazit oluşturabilir. Kullanım kitapçığında belirtilen

yönergelere uyulduğunda dahi zararlı parazitler yaymayacağı garanti edilmemektedir. Bu

aygıtın radyo ve televizyon yayınlarına etki eden parazitler yayması halinde (bunu, cihazı

kapatıp açarak belirleyebilirsiniz), aşağıdaki çözümlerden bir veya birkaçını deneyiniz:

▶ Alıcı anteninin yönün veya yerini değiştirin

▶ Aygıt ile alıcı arasındaki mesafeyi arttırın.

▶ Cihazı, alıcının bağlı olduğundan farklı bir prize takın.

NOT

▶ Uyumluluk konusunda yetkili taraflarca onaylanmayan değişiklikler veya

modifikasyonlar, cihazı kullanma hakkınızı sınırlandırabilir.

▶ Emisyon sınırlarına uyması açısından, gerekli görüldüğünde arabirim ve güç

kabloları yalıtılmalıdır.

FCC Koşulları

Bu aygıt, FCC Kuralları Bölüm 15’te belirtilen koşullara uygunluk göstermektedir.

Kullanımı, aşağıdaki koşulları doğurur:

▶ Bu cihaz zararlı girişimler yaymaz,

▶ Bu cihaz, istenmeyen sonuçlar doğurabilecek girişimler dahil, her türlü girişimi kabul

edecektir.

CE Uygunluğu

Bu cihaz Avrupa Birliği Yönergesi'nde düzenlenen temel güvenlik

gerekliliklerine ve diğer ilgili maddelere uygundur.

1-6 1-7

Pil Yönetmelikleri

Avrupa Birliği: Piller, pil paketleri ve akümülatörler, ayrılmamış ev

atığı olarak atılmamalıdır. Yerel yönetmeliklere göre iade etmek,

geri dönüştürmek veya işlemek için lütfen kamusal toplama sistemini

kullanın.

廢電池請回收

Tayvan: Daha iyi çevre koruması için, atık piller, geri dönüştürme ya

da özel atım için ayrı olarak toplanmalıdır.

Kaliforniya, ABD: Düğme piller perklorat maddesi içerebilir ve Kaliforniya'da geri

dönüşüm ya da atma sırasında özel işlem gerektirir.

Daha fazla bilgi için lütfen şu adresi ziyaret edin: http://www.dtsc.ca.gov/

hazardouswaste/perchlorate/

Lityum Pillerin Kullanımına Ait Güvenlik Yönergeleri

Pil hatalı yerleştirildiğinde patlama tehlikesi mevcuttur. Yalnızca aynı türden ya

da cihaz üreticisinin tavsiye ettiği türden piller kullanın. Kullanılmış pilleri üreticinin

talimatlarına göre değerlendirin.

WEEE Bildirisi

Avrupa Birliği: 13 Ağustos 2005 tarihinde yürürlüğe giren Avrupa

Birliği ("AB") 2002/96/EC Atık Elektrikli ve Elektronik Ekipman

Yönergesi altında, "elektrikli ve elektronik ekipman" ürünleri şehir çöpü

olarak atılamaz ve kapsanan elektronik ekipmanların üreticileri, bu tür

ürünleri kullanım süreleri bittikten sonra geri toplamakla yükümlüdür.

Kimyasal Maddeler Bilgisi

EU REACH Yönetmeliği (Avrupa Parlamentosu ve Konseyi EC No. 1907/2006

Yönetmeliği) gibi kimyasal madde yönetmelikleriyle uyum amacıyla, MSI, aşağıdaki

adreste ürünlerdeki kimyasal maddelerin bilgilerini sağlar:

http://www.msi.com/html/popup/csr/evmtprtt_pcm.html

1-6 1-7

Kullanım Kılavuzu

RoHS Bildirimi

Türkiye EEE düzenlemesi

Türkiye Cumhuriyeti EEE Düzenlemeleriyle uyumludur.

Yükseltme ve Garanti

Ürüne önceden takılmış olan, bellek modülleri, sabit disk, katı hâl diski, optik disk ve

Bluetooth/WiFi birleşik kart gibi bazı bileşenlerin, satın alınan modellere bağlı olarak

kullanıcının isteğiyle yükseltilebilir veya değiştirilebilir olabileceğine lütfen dikkat edin.

Lütfen satın aldığınız ürünle ilgili daha fazla bilgi için, yerel satıcınızla görüşünüz. Bileşen

konumunu veya takma/sökme yöntemini anlamamanız durumunda, üründe hasara

neden olabileceği için ürünün hiçbir bileşenini yükseltmeyi veya değiştirmeyi denemeyin.

Kullanıcının, ürün servisi için yetkili bayiyle veya servis merkeziyle iletişime geçmesi

önerilir.

Değiştirilebilir Parçaların Satın Alınması

Lütfen kullanıcıların bazı ülke veya bölgelerde satın aldığı ürünün değiştirilebilir (veya

uyumlu olanlarının) parçalarının tedariğinin o zaman beyan edilen resmi düzenlemelere

bağlı olarak ürün artık üretilmediği için üretici tarafından 5 yıl süreyle yapılabileceğine

dikkat edin. Yedek parçaların sağlanması konusunda ayrıntılı bilgi için lütfen http://www.

msi.com/support/ adresi aracılığıyla üreticiyle iletişime geçin.

1-8 1-9

Güvenlik Uyarıları

Güvenlik uyarılarını tamamen ve dikkatlice okuyunuz. Cihaz veya

kullanım kitapçığındaki tüm uyarı ve yönergelere uyunuz.

Dizüstü bilgisayarı nemden ve yüksek sıcaklıklardan uzak tutun.

Ayarlamadan önce dizüstü bilgisayarı sabit bir yüzeye yerleştirin.

Dizüstü bilgisayarın aşırı ısınmasını önlemek için havalandırma

deliklerini kapatmayın.

• Dizüstü bilgisayarı, hasar görmesine neden olabilecek 60ºC

(140ºF) üstünde veya 0ºC (32ºF) altında depolama sıcaklığına

sahip, havası düzenlenmeyen bir ortamda bırakmayın.

• Bu dizüstü bilgisayar, en fazla 35ºC (95ºF) ortam sıcaklığı altında

çalıştırılmalıdır.

Cihazın elektrik kablosunu, insanların üzerine basmayacakları şekilde

yerleştiriniz. Elektrik kablosunun üzerine herhangi bir şey koymayın.

Güçlü manyetik alanları veya elektrikli nesneleri dizüstü bilgisayardan

kesinlikle uzak tutun.

• Ekipmana hasar verebileceğinden ve elektrik çarpmasına neden

olabileceğinden dizüstü bilgisayara sıvı dökmeyin.

• Bu cihazın, klavye, dokunmatik yüzey gibi kısımlarını ve dizüstü

bilgisayar kasasını asla kimyasal maddelerle silmeyin.

1-8 1-9

Kullanım Kılavuzu

Aşağıdaki durumlardan biri oluştuğunda, cihazınızı yetkili servis

personeline gösteriniz:

• Güç kablosu veya girişi zarar gördüğünde.

• Cihazın iç aksamı bir sıvı ile temas ettiğinde.

• Cihaz neme maruz kaldığında.

Cihaz düzgün veya kullanım kitapçığına uygun çalışmadığında.

• Cihaz düşürüldüğünde veya hasar gördüğünde.

• Cihaz bozulma belirtileri gösterdiğinde.

Çevreci Ürün Özellikleri

• Kullanım ve bekleme sırasında daha az enerji tüketimi

• Çevre ve sağlığa zararlı maddelerin sınırlı kullanımı

• Kolay demontaj ve geri dönüşüm

• Geri dönüşümü destekleyerek doğal kaynakların daha az kullanımı

• Kolay yükseltmeler sayesinde daha uzun ürün kullanım ömrü

• Geri alma politikası ile daha az katı atık üretimi

Çevre Politikası

• Ürün, parçaların yeniden kullanılmasını ve geri dönüşümü

sağlamak üzere tasarlanmıştır ve kullanım ömrü sonunda

atılmamalıdır.

• Kullanıcılar kullanım ömrü sona eren ürünlerinin geri dönüşüm ve

atımı için yerel yetkili toplama noktası ile görüşmelidir.

• Geri dönüşümle ilgili daha fazla bilgi için MSI web sitesini ziyaret

edin ve yakınınızdaki dağıtıcıyı bulun.

• Ayrıca, kullanıcılar MSI ürünlerinin uygun elden çıkarılması, geri

verilmesi, geri dönüşümü ve parçalara ayrılmasıyla ilgili bilgiler için

[email protected] adresinden bize ulaşabilirler.

1-10 1-11

Önemli MSI Özellikler

Tüm serilerdeki MSI dizüstü bilgisayarların daha kendine özgü özelliklerini keşfetmek için

lütfen şu adresleri ziyaret edin:

http://www.msi.com ve https://www.youtube.com/user/MSI

Yalnızca MSI OYUN dizüstü bilgisayarında SteelSeries Engine 3

MSI, oyun dizüstü bilgisayarlarında özel bir SteelSeries Engine 3

geliştirmek için SteelSeries ile iş birliği yapar.

SteelSeries Engine 3, oyuncular için sık kullanılan işlevleri çoklu aygıt

yönetiminde birleştirmeye yönelik uygulamalardır.

MSI OYUN dizüstü bilgisayarı, XSplit Gamecaster canlı akış

uygulamasına sahip ilk oyun dizüstü bilgisayarıdır!

MSI oyun dizüstü bilgisayarı, oyuncular için en kolay canlı akış ve kayıt

çözümü olan XSplit Gamecaster özelliğine sahiptir,.

MSI Oyun Dizüstü Bilgisayarlarda ses Dynaudio tarafından sağlanır

MSI, oyun dizüstü bilgisayarlarında size aslına uygun ses performansı

sunmak için, Danimarkalı ses uzmanlarından oluşan Dynaudio ile

ortaklık yapmaktadır.

Gerçek Renklerle Yaşamınızı Renklendirin

MSI, daha hatasız, yüksek duyarlılıkta panel kalitesi geliştirme

konusunda Portrait Displays, Inc. şirketiyle ortaklığa girmiştir.

MSI Gerçek Renk Teknolojisi, bir MSI dizüstü bilgisayarındaki her

panelin, renk açısından en iyi hassasiyete sahip olmasını garanti eder.

Öğretici: Nahimic kullanım yöntemi

Nahimic kullanımını ve üç özelliğini keşfedin: Nahimic Ses Efektleri,

Mikrofon Efektleri ve Yüksek Çözünürlüklü Ses kaydedici.

1-10 1-11

Kullanım Kılavuzu

1-12 1-12

Genel Bilgiler

Kullanım Kılavuzu

DIZÜSTÜ BILGISAYAR

2-2 2-3

Genel Bilgiler

Titizlikle tasarlanmış bu dizüstü bilgisayara sahip olmanızdan dolayı kutlarız. Bu muhteşem

dizüstü bilgisayarı kullanırken zevkli ve profesyonel bir deneyim yaşayacaksınız. Bu

dizüstü bilgisayarın, rakipsiz güvenilirliğimiz ve müşteri memnuniyetine verdiğimiz

değer konusunda kazandığımız haklı ünümüzle test edilip onaylandığını kullanıcılara

söylemekten gurur duyuyoruz.

Paketin Açılması

Paketi açıp içeriğini dikkatlice inceleyin. Herhangi bir parçanın eksik veya hasar görmüş

olduğunu tespit ederseniz vakit geçirmeden satıcınızla temas kurun. Kutuyu ve paketleme

malzemelerini ileride kullanabileceğiniz için saklayın. Paketin içeriği aşağıdaki gibi

olmalıdır:

▶ Dizüstü bilgisayarı

▶ Hızlı Başlangıç Kılavuzu

▶ AC/DC adaptörü ve AC güç kablosu

▶ İsteğe bağlı ikinci AC/DC adaptörü ve AC güç kablosu

▶ İsteğe bağlı DualPower Box

▶ İsteğe bağlı taşıma çantası

▶ Kullanıcı kılavuzunun tam sürümünü, sürücüleri, yardımcı programları ve benzer

öğeleri içeren isteğe bağlı hepsi bir arada uygulama diski.

2-2 2-3

Kullanım Kılavuzu

Ürüne Genel Bakış

Bu bölüm dizüstü bilgisayarın temel özelliklerini anlatmaktadır. Bu dizüstü bilgisayarın

görünüşünü kullanmadan önce daha fazla öğrenmenizi sağlayacaktır. Burada gösterilen

şekillerin yalnızca başvuru amaçlı olduğuna lütfen dikkat edin.

Üstten Açık Görünüm

Aşağıdaki şekil ile birlikte verilen açıklamalar dizüstü bilgisayarınızın ana çalışma alanını

tanıtmaktadır.

2-4 2-5

Genel Bilgiler

1. Web Kamerası/ Web Kamerası LED’i/ Dahili Mikrofon

• Bu yerleşik web kamerası, fotoğraf çekme, video kaydetme, görüntülü konferans

görüşmesi yapma ve benzeri işlemler için kullanılabilir.

• Ağ kamerasının yanındaki Ağ Kamerası LED göstergesi, ağ kamerası işlevi etkin

olduğunda yanar, işlev kapatılırken LED söner.

• Yerleşik mikrofon ve işlevi mikrofonla aynıdır.

2. Güç Düğmesi / Güç LED’i

Güç

Açma Kapatma Düğmesi

• Dizüstü bilgisayarın gücünü AÇMAK ve KAPATMAK için bu

düğmeyi kullanın.

• Dizüstü bilgisayarı uyku durumundan uyandırmak için bu

düğmeyi kullanın.

Güç LED’i

• Dizüstü bilgisayar açıldığında LED yanar.

• Dizüstü bilgisayar uyku durumuna girdiğinde LED yanıp

söner.

• Dizüstü bilgisayar kapatıldığında LED söner.

3. Hızlı Erişim Tuşları

Hızlı başlatma düğmelerini belirli uygulama veya araçları çalıştırmak için kullanın.

Aşağıdaki hızlı başlatma düğmeleri yalnızca SCM uygulaması yüklü işletim sisteminde

çalışır. Kolay ve rahat çalıştırma için, SCM.exe dosyasını, paketle gelen isteğe bağlı

hepsi bir arada diskinde bulun veya MSI web sitesinden indirin.

Grak Anahtarı

• Ayrık GPU modunu ya da UMA GPU modunu seçmek için

bu düğmeyi kullanın.

• Ayrık GPU modu seçildiğinde, düğme LED'i yanar.

Cooler Boo

Soğutucu Artırma

• Dizüstü bilgisayarın genel sıcaklığını azaltmak amacıyla fan

hızını en üst düzeye çıkarmak için bu düğmeyi kullanın.

• Fan hızı en yüksek düzeye ayarlandığında düğme LED'i

yanar, AUTO (OTOMATİK) modu seçildiğinde LED söner.

2-4 2-5

Kullanım Kılavuzu

XSplit

Gamecaer

• Oyun oynarken video kaydını ve gerçek zamanlı çevrimiçi

yayını etkinleştirmek için bu düğmeyi kullanın.

• Bu işlev etkinleştirildiğinde düğme LED'i yanar.

• XSplit Gamecaster yüklü değilse, bu düğme User

Defined (Kullanıcı Tanımlı) uygulamayı başlatmak için

kullanılacaktır.

SSE

• Bu dizüstü bilgisayarda, benzersiz bir klavye yöneticisi

uygulaması olan SSE (Steel Series Engine) önceden

yüklenmiş olarak gelebilir. Bu uygulamayla, kullanıcılar, özel

durumlar için ayrı ayrı tanımlanmış klavye kısayollarının

çeşitli birleşimlerine sahip olabileceklerdir.

• Klavye 1 (katman 1), klavye 2 (katman 2), klavye 3 (katman

3) ve klavye 4 (katman 4) arasında geçiş yapmak için bu

düğmeyi art arda kullanın.

4. Dokunmatik yüzey

Bu, dizüstü bilgisayarınızın işaretleme cihazıdır.

5. Klavye

Tümleşik klavye üzerinde, gerçek boyutta bir klavyenin tüm işlevlerini taşımaktadır.

Ayrıntılar için Klavyeyi Kullanma kısmına başvurun.

6. Durum LED’i

Caps Lock

Caps Lock işlevi etkinleştirildiğinde yanar.

7. Durum LED’i

Num Lock

Num Lock işlevi etkinleştirildiğinde yanar.

2-6 2-7

Genel Bilgiler

Önden Görünüm

1. Durum LED’i

Kablosuz Yerel Ağ (WiFi) (isteğe bağlı)

• WLAN (WiFi) işlevi etkinleştirildiğinde LED yanar.

• Bu işlev devre dışı bırakıldığında LED söner.

Pil Durumu

• Pil şarj edilirken LED yanar.

• Pilde sorun olursa kesintisiz yanıp söner. Sorun devam

ederse, lütfen yetkili yerel bayiyle veya servis merkeziyle

iletişime geçin.

• Tam olarak şarj olduğunda veya AC/DC adaptörü bağlantısı

kesildiğinde Pil LED'i söner.

Sürücü Etkinliği Göstergesi

Sistem dâhili depolama sürücülerine erişirken LED yanıp

söner.

2-6 2-7

Kullanım Kılavuzu

Sağdan Görünüm

1. USB 3.0 Bağlantı Noktası

USB 3.0 (Süper Hızlı USB) depolama aygıtı, sabit sürücü veya video kamera gibi

çeşitli aygıtları bağlamak için daha yüksek arabirim hızları sunar ve yüksek hızlı veri

aktarımına göre daha fazla avantaj sağlar.

2. Soğutma Fanı

Soğutma fanı sisteminizin soğutulması için tasarlanmıştır. Hava sirkülasyonunun

engellenmemesi için soğutma fanının önünü KAPATMAYIN.

3. Kart Okuyucu

Yerleşik kart okuyucu çeşitli bellek kartlarını destekler. Ayrıntılar için Teknik Özellikler

kısmını inceleyin.

4. Kensington Kilidi

Bu dizüstü bilgisayar, kullanıcıların bilgisayarı güvenli kılmasını sağlayan bir

Kensington kilidi deliği sağlar.

2-8 2-9

Genel Bilgiler

Soldan Görünüm

1. Soğutma Fanı

Soğutma fanı sisteminizin soğutulması için tasarlanmıştır. Hava sirkülasyonunun

engellenmemesi için soğutma fanının önünü KAPATMAYIN.

2. USB 3.0 Bağlantı Noktası

USB 3.0 (Süper Hızlı USB) depolama aygıtı, sabit sürücü veya video kamera gibi

çeşitli aygıtları bağlamak için daha yüksek arabirim hızları sunar ve yüksek hızlı veri

aktarımına göre daha fazla avantaj sağlar.

3. Ses Bağlantı Noktası Bağlayıcı

Bu girişler, Hi-Fi özellikli yüksek kalite stereo ses özelliklerini desteklemektedir.

Hat Çıkışı

Hoparlörler için bir yuva.

Giriş

Harici bir ses aygıtı için kullanılır.

Mikrofon

Harici mikrofon girişi.

Kulaklık

Hoparlör veya kulaklık için bağlayıcı.

Sayfa yükleniyor ...

MSI GT73VR TITAN (7th Gen) (GEFORCE GTX 1070) El kitabı

MSI GT73VR TITAN (7th Gen) (GEFORCE GTX 1070) El kitabı

İlgili Makaleler

Diğer Belgeler